સુરત/ગુજરાત, નવેમ્બર 2025 – મુંબઈના પરેલ સ્થિત ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલ (Gleneagles Hospital), જે લિવર કેર અને ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન માટે ભારતનું એક અગ્રણી કેન્દ્ર છે, તેણે એક મોટી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી છે. હોસ્પિટલે ગુજરાતના દર્દીઓ માટે 165 સફળ લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પૂર્ણ કર્યા છે, જે પશ્ચિમ ભારતમાં અત્યાધુનિક લિવર ટ્રીટમેન્ટ માટે શ્રેષ્ઠ સ્થળ તરીકે તેનું સ્થાન મજબૂત કરે છે. હોસ્પિટલે હવે કુલ 1000 થી વધુ સફળ લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ સર્જરીઓ પૂર્ણ કરી છે. આ સફળતાનું નેતૃત્વ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ખ્યાતિ પ્રાપ્ત નિષ્ણાતોની ટીમ દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં ડૉ. અમિત મંડોત (ડાયરેક્ટર – હેપેટોલોજી), ડૉ. અનુરાગ શ્રીમાલ (ડાયરેક્ટર – લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ અને HPB સર્જરી), અને ડૉ. વિભોર બોરકર (ડાયરેક્ટર – પીડિયાટ્રિક લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ) નો સમાવેશ થાય છે.
દર્દીઓને વધુ સુવિધા આપવા અને તપાસના મહત્વપૂર્ણ તબક્કા દરમિયાન લાંબા અંતરની મુસાફરીની જરૂરિયાત ઘટાડવા માટે, ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલની ટીમ હવે નિયમિતપણે ગુજરાતની મુલાકાત લઈ રહી છે. આ પહેલનો ઉદ્દેશ્ય પરિવારોને સ્થાનિક સ્તરે જ મદદ પૂરી પાડવાનો, પ્રાથમિક કન્સલ્ટેશન આપવાનો, ફોલો-અપ લેવાનો અને વારંવાર મુંબઈ જવાની મુશ્કેલી વગર દર્દીઓને લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પ્રક્રિયા વિશે માર્ગદર્શન આપવાનો છે.
ભારતમાં લિવરની બીમારીઓ જાહેર આરોગ્ય માટે એક મોટો પડકાર બની રહી છે. નેશનલ હેલ્થ એસ્ટિમેટ્સ મુજબ, વૈશ્વિક સ્તરે લિવર સિરોસિસના ભારણમાં ભારતનો હિસ્સો લગભગ 18 % છે, અને લિવર સંબંધિત જટિલતાઓને કારણે વાર્ષિક આશરે 2 લાખ મૃત્યુ થાય છે. હવે તે દેશમાં મૃત્યુનું 10મું મુખ્ય કારણ છે, અને ગ્રામીણ તથા શહેરી બંને વસ્તીમાં તેનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે.
ડૉ. અમિત મંડોત, ડાયરેક્ટર – હેપેટોલોજીએ કહ્યું, "સિરોસિસ અને લિવર ફેલ્યોર હવે માત્ર ચોક્કસ જોખમી જૂથો પૂરતી મર્યાદિત બીમારીઓ નથી રહી. હવે યુવાન વ્યક્તિઓમાં પણ લિવરની બીમારીઓ વધી રહી છે, જેના કારણે જાગૃતિ, વહેલું નિદાન અને સમયસર સારવાર પહેલા કરતાં વધુ મહત્વપૂર્ણ બની ગયા છે."
ભારતમાં લિવરની બીમારીઓ વધવા પાછળ જીવનશૈલી, મેટાબોલિક, ચેપી અને આનુવંશિક પરિબળો જવાબદાર છે. તેના સામાન્ય કારણો નીચે મુજબ છે:
ફેટી લિવર ડિસીઝ (NAFLD/NASH): લગભગ 3 માંથી 1 ભારતીયને અસર કરે છે; આ સ્થિતિ મુખ્યત્વે મેદસ્વીતા, ડાયબિટીસ અને બેઠાડુ જીવનશૈલીને કારણે થાય છે.
વાયરલ હેપેટાઇટિસ (Hepatitis B & C): લાંબા સમય સુધી સારવાર ન કરાયેલ ચેપ વર્ષો સુધી લિવરને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
આલ્કોહોલ સંબંધિત લિવર રોગ: વધુ પડતો અથવા લાંબા સમય સુધી દારૂનો વપરાશ સિરોસિસનું મુખ્ય કારણ છે.
જિનેટિક અને મેટાબોલિક ડિસઓર્ડર: વિલ્સન ડિસીઝ, હિમોક્રોમેટોસિસ અને ઓટોઈમ્યુન હેપેટાઇટિસ જેવી સ્થિતિઓ, ખાસ કરીને યુવાન દર્દીઓમાં જોવા મળે છે.
દવાઓથી થતું નુકસાન (Drug-induced Liver Injury): ડૉક્ટરની સલાહ વગર દવાઓ લેવી અને અનિયંત્રિત હર્બલ દવાઓનો ઉપયોગ પણ લિવરને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
લિવરની બીમારીનું સૌથી ખતરનાક પાસું એ છે કે તે શાંતિથી આગળ વધે છે (Silent Progression). જ્યાં સુધી લિવરને ગંભીર નુકસાન ન થાય ત્યાં સુધી મોટાભાગના દર્દીઓમાં કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી. થાક, કમળો, વજન ઘટવું, પેટમાં સોજો અથવા લોહીની ઉલટી જેવા પ્રારંભિક સંકેતોની અવગણના કરવાથી લિવર ફેલ્યોર થઈ શકે છે.
ડૉ. અનુરાગ શ્રીમાલ, ડાયરેક્ટર – લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ અને HPB સર્જરી એ કહ્યું, "પ્રારંભિક નિદાન લિવર સંબંધિત લગભગ 70% જટિલતાઓને અટકાવી શકે છે, અને સમયસર તબીબી સારવાર ટ્રાન્સપ્લાન્ટની જરૂરિયાતને ટાળી શકે છે અથવા વિલંબિત કરી શકે છે. જો કે, એન્ડ-સ્ટેજ લિવર ડિસીઝના કેસોમાં, લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ જ એકમાત્ર યોગ્ય સારવાર છે જે લાંબા ગાળાનું સ્વાસ્થ્ય અને જીવન બક્ષી શકે છે."
ડૉ. વિભોર બોરકર, ડાયરેક્ટર – પીડિયાટ્રિક લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટે કહ્યું, "અમે આ પરિવારો સામેના પડકારોને સમજીએ છીએ અને વિશ્વસ્તરીય લિવર કેર પૂરી પાડવી અમારું મિશન છે. વ્યાપક સારવાર અને સપોર્ટ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, અમે દરેક બાળકને ઉજ્જવળ અને સ્વસ્થ ભવિષ્ય પ્રદાન કરીએ છીએ. તેથી સમયસર નિદાન મહત્વપૂર્ણ છે; તે સારવારની દિશા બદલી શકે છે અને જીવન માટે જોખમી જટિલતાઓને સંપૂર્ણ સ્વસ્થ થવાની તકોમાં પરિવર્તિત કરી શકે છે."
ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલ, મુંબઈના CEO ડૉ. બિપિન ચેવલેએ કહ્યું, "ગુજરાતમાં લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટના કેસોમાં વધારો થવા પાછળ વધતી જાગૃતિ, સુધરેલી ડાયગ્નોસ્ટિક સુવિધાઓ, જીવનશૈલીમાં ફેરફાર અને ફેટી લિવર સંબંધિત સમસ્યાઓમાં વધારો જવાબદાર છે. જેમ જેમ વધુ દર્દીઓ વિશેષ સારવારની શોધમાં છે, તેમ તેમ ઉચ્ચ સફળતા દર, અદ્યતન તકનીકો અને અનુભવી ટીમ હોવાને કારણે ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલ પરેલ એક વિશ્વસનીય કેન્દ્ર બની ગયું છે."
ગુજરાતમાં લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટની વધતી સંખ્યાનું કારણ મુંબઈથી તેનું નજીકનું અંતર અને ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલ દ્વારા અપાતી પ્રતિબદ્ધ પેશન્ટ સપોર્ટ સેવાઓ છે.
ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલ પરેલ, મુંબઈ લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટના તમામ મુખ્ય પ્રકારો કરે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
લિવિંગ ડોનર લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ (LDLT): પરિવારનો તંદુરસ્ત સભ્ય તેમના લિવરનો એક ભાગ દાન કરે છે.
ડિસીઝ્ડ ડોનર લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ (DDLT): રજિસ્ટર્ડ મૃત્યુ પામેલા દાતા (બ્રેઈન ડેડ) ના લિવરનો ઉપયોગ કરીને કરવામાં આવે છે.
પીડિયાટ્રિક લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ: લિવર ફેલ્યોર અથવા જન્મજાત લિવરની ખામીઓથી પીડાતા બાળકો માટે ખાસ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પ્રક્રિયાઓ.
જટિલ અને હાઈ-રિસ્ક ટ્રાન્સપ્લાન્ટ: એડવાન્સ લિવર ફેલ્યોર, પોર્ટલ હાઈપરટેન્શન અથવા અનેક જટિલતાઓ ધરાવતા દર્દીઓ માટે.
દર્દીઓ લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે કેવી રીતે રજીસ્ટ્રેશન કરાવી શકે છે?
લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરાવવા ઈચ્છતા દર્દીઓ અથવા પરિવારો ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલના લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર દ્વારા રજીસ્ટ્રેશન કરાવી શકે છે. આ પ્રક્રિયામાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
પ્રારંભિક તબીબી મૂલ્યાંકન અને ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ.
ટ્રાન્સપ્લાન્ટ હેપેટોલોજિસ્ટ અને સર્જિકલ ટીમ દ્વારા તપાસ.
દાતાનું મૂલ્યાંકન (લિવિંગ ડોનર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે).
સ્ટેટ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ વેટિંગ લિસ્ટમાં નોંધણી (ડિસીઝ્ડ ડોનર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે).
પ્રક્રિયા, ખર્ચ અને ઓપરેશન પછીની સંભાળ અંગે કાઉન્સેલિંગ.
ગ્લેનીગલ્સ હોસ્પિટલ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પછી વીમા (Insurance) પ્રક્રિયા, નાણાકીય સલાહ અને રિહેબિલિટેશનમાં મદદ કરવા માટે વિશેષ ટીમો પણ પૂરી પાડે છે.
